"Nitko nije opasniji od onog koji za sebe smatra da je čistog srca", napisao je James Baldwin, "jer je njegova čistoća, po definiciji, nepobitna". To je opažanje tijekom povijesti mnogo puta potvrđeno. Kineska kulturna revolucija nudi možda najcrnjiju ilustraciju koliko opasna može biti osoba "čista srca". Ideološko opravdanje revolucije bilo je pročišćavanje Kineske komunističke partije (KPK) i nacije u širem smislu od nečistih elemenata skrivenih u njenoj sredini: kapitalista, kontrarevolucionara i "predstavnika buržoazije". S tim ciljem u vidu, Mao Zedong je aktivirao kinesku mladež - neokaljanu i neiskvarenu i u srcu i umu - da vodi borbu za čistoću. Prozvani su "Crvena garda", i bili su postavljeni na čelo revolucije koja je, zapravo, bila ciničan napor Maoa da povrati svoju jenjavajuću moć u Partiji. Unatoč tome, pokrenula je samouništavajuću silu gotovo nezamislive izopačenosti.

Kulturna revolucija započela je u duhu kada je Mao 16. svibnja 1966. objavio pismo u kojem je naznačio brojne partijske vođe. No, naizgled neznatni događaj devet dana kasnije je taj koji je zapalio revoluciju: mlada profesorica filozofije na Pekinškom sveučilištu Nie Yuanzi postavila je "veliki plakat" (rukom pisani propagandni list s velikim kineskim znakovima) na javnu oglasnu ploču denuncirajući predsjednika sveučilišta i ostale u upravi kao buržoazijske revizioniste. Mao je odmah odobrio njezin prosvjed, koji je pokrenuo lančanu reakciju studentskog bunta koji je prostrujao Kinom.

Planine Tadrart Akakus, koje se nalaze u srcu Sahare, danas predstavljaju užarene i beživotne stene, napola prekrivene peskom. Međutim, ako je suditi po brojnim crtežima na stenama, kostima domaćih životinja, ali i ostacima kultivisanih biljaka, ovde je nekad bujao život.

Za vreme arheoloških istraživanja u pećini Takarkori u jugozapadnoj Libiji arheolozi su pronašli veliki broj ribljih kostiju, što je naučnicima dalo do znanja čime su se hranili ljudi koji su tu živeli na početku holocena (vremenski period koji traje od oko 10.200 godina pre nove ere do danas).

Očuvanost tih ostataka omogućila je naučnicima da uvide kako se prehrambena struktura lokalnih stanovnika promenila usled klimatskih promena u Sahari.

Sahara bila bogata vodom

Arheološka istraživanja belgijskih i italijanskih naučnika pokazuju da je tokom većeg dela ranog i srednjeg holocena, taj region bio bogat vodom, kao i da postoje tragovi brojnih ljudskih naselja.

Nakon iskopavanja, arheolozi su otkrili delove kamene kuće, kao i brojne ostatke proizvoda koje su jeli drevni ljudi. To su pretežno bile kosti riba i sisara. Identifikovane su dve vrste rečnih riba - som i tilapija.

Na osnovu starosti fosila, istraživači su zaključili da je vremenom smanjen unos ribe u ishrani lokalnog stanovništva. Ako je u periodu od 10.200 - 8.000 godina pre nove ere riba činila 90 odsto ukupne ishrane, od 5.900- 4.650 godina pre nove ere činila je do 40 odsto ishrane.

Klima se drastično promenila

Sve to ukazuje na to da se do šestog milenijuma pre naše ere klima veoma promenila, mnoga jezera su presušila, a u tim preostalim vodama opstali su samo somovi. Pored toga, ogroman broj kostiju sisara potvrđuje zaključke da su drevni ljudi bili primorani da sa ribolova pređu na lov, a potom na stočarstvo.

Veruje se i da su, sudeći po pronađenim kostima riba, reke oblasti Tadrart Akakus ušle u rečni sistem Nila u ranom holocenu.

"Naše istraživanje otkriva vezu između drevne hidrografske mreže Sahare i Nila, pružajući važne informacije o dramatičnim klimatskim promenama koje su dovele do nastanka najveće i najvrelije pustinje na svetu", rekao je rukovodilac ovog istraživanja Vim Van Ner.

Dodao je i da se pećina Takarkori pokazala kao pravo blago za afričku arheologiju i kao mesto gde smo mogli da saznamo na koji način su drevni ljudi živeli u uslovima promenljive klime.

Višemesečna bitka na granici Sovjetskog Saveza, Mongolije i države Mančuko, marionetske tvorevine na teritoriji Mandžurije kojom je po svom nahođenju upravljala Japanska carska vojska, iako odsutna iz evropskih udžbenika i prilično nepoznata van istočne Azije, zapravo je imala veliki uticaj na otpočinjanje i, posredno, tok Drugog svetskog rata na "starom kontinentu". Tu bitku pojedini istoričari čak smatraju i pravim početkom, ili bar delom, najvećeg oružanog sukoba u istoriji čovečanstva.

U junu 1939. godine nad Evropom su se već nadvili gusti, tmurni oblaci novog velikog rata. I dok je hitlerovska Nemačka ostvarila pripajanje Austrije i okupaciju i podelu Čehoslovačke bez ispaljenog metka, u istočnoj Aziji, gde je 1931. Japan okupirao prostranu kinesku oblast Mandžuriju na severu i počev od 1937. godine zauzeo veća priobalna naselja u centralnoj i južnoj Kini uz povremene prodore dublje u unutrašnjost, žrtve su se već brojale u stotinama hiljada.

Mandžuriju je pod kontrolom držala zloglasna Kvantunška armija, formacija Japanske carske vojske osnovana po završetku Prvog svetskog rata, koja je bez znanja državnog vrha u Tokiju 1931. u kineskom gradu Mukden inscenirala napad na železničku prugu nad kojom je Japan imao koncesiju i isti iskoristila kao izgovor za okupaciju Mandžurije.

Ta regija je svojim velikim prostranstvom i plodnom zemljom snažno privlačila japanske nacionaliste kao žitnica i izvorište sirovina poput uglja, gvožđa i drvne građe.

Zahvaljujući zauzimanju Mandžurije Japan je iznenada dobio više hiljada kilometara dugu kopnenu granicu sa Sovjetskim Savezom i Mongolijom, koja je tada bila pod jakim vojnopolitičkim i ekonomskim uticajem Moskve.

Ta granica, međutim, nije bila precizno definisana i ambicioznoj i agresivnoj Kvantunškoj armiji, čija je komanda sanjala o zauzimanju istočnog Sibira, pružala je obilje prilika da kroz provokacije i čarke ispipa puls SSSR-a, koji početkom tridesetih godina nije imao dovoljno vojnih efektiva na Dalekom istoku da se suprotstavi japanskom prodoru u severnu Kinu.

Ipak, rastuća japanska pretnja navela je vlasti u Moskvi da ulože više novca i napora u jačanje odbrane uz granicu sa Kinom i u svoje prisustvo u Mongoliji.

Kada su u maju 1939. izbile borbe između mongolskih jedinica i Kvantunške armije u prostoru između reke Halhin Gol, koju su japanski okupatori i njihovi kineski podanici smatrali granicom između Kine i Mongolije, i petnaestak kilometara udaljenog sela Nomohan, koji su Ulan Bator i Moskva smatrali državnom međom, Staljin je odlučio da stane na put ambicijama Kvantunške armije, s kojom je Crvena armija u drugoj polovini tridesetih već imala nekoliko oružanih okršaja.

Početkom juna 1939. na čelo sovjetskih snaga postavljen je komandant korpusa Georgij Konstantinovič Žukov, koji je ojačao i organizovao sovjetske snage u rejonu i u avgustu komandovao odlučujućom bitkom u kojoj su japanske jedinice podržane kineskim regrutima odbačene sa Halhin Gola.

Ta vojna operacija, u kojoj je ukupno angažovano oko 100.000 ljudi, u Sovjetskom Savezu i Mongoliji je poznata kao bitka na Halhin Golu, a u Japanu kao Nomonhanski incident. U njoj je, po konzervativnim procenama, na obe strane poginulo po oko 10.000 ljudi.

I mada mnogi vojni istoričari procenjuju da je Sovjetski Savez imao više ranjenih i teže gubitke u tehnici, kao što su tenkovi i avioni, bitka se doživljava kao jasna pobeda Crvene armije pošto je stavila tačku na oružane provokacije Kvantunške armije i japanske pretenzije prema sovjetskom Dalekom istoku i Mongoliji.

Odlomak iz knjige "Alhemijska boravišta i hermetička simbolika u Svetoj umetnosti i ezoteriji: Veledela (I-II)" autora koji je pisao pod pseudonimom Fulkaneli, jednog od najpoznatijih alhemičara 20. veka.

Paradoksalan po svojim ispoljavanjima, zbunjujući po znacima, srednji vek mudrosti svojih obožavalaca predlaže rešenje kroz jedinstvenu protivrečnost. Kako pomiriti nepomirljivo? Kako uskladiti svedočanstvo istorijskih činjenica sa svedočanstvom srednjovekovnih dela? Letopisci nam slikaju to nesrećno doba najmračnijim bojama. Za mnogo vekova to su sve sama osvajanja, ratovi, gladi, zaraze. A ipak, spomenici - verni i iskreni svedoci tih maglovitih vremena - ne nose nikakav trag takvih pošasti. Naprotiv, kao da ih je sagradio narod koji oseća radost života u oduševljenju moćnog nadahnuća ideala i vere, u okrilju veoma organizovanog društva u procvatu. Treba li da sumnjamo u verodostojnost istorijskih priča, u autentičnost događaja o kojima govore, i da verujemo, s mudrošću pokoljenja, da srećni ljudi nemaju istoriju? Osim ako, ne pobijajući Istoriju u celini, ne poželimo da opravdanje za srednjovekovni mrak radije pronađemo u relevantnom odsustvu incidenata.

Kako bilo da bilo, ostaje nesporno da sve gotičke građevine bez izuzetaka odražavaju neku vedrinu, otvorenost, plemenitost bez premca. Ako izbliza posebno ispitujemo skulptorski izraz, brzo ćemo biti poučeni smirenošću karaktera, čistom mirom što izbija iz njegovih figura. Sve su one spokojne i osmehuju se, predusretljive su i dobroćudne. Njihova ljudskost kao isklesana u kamenu, jedra, tiha i prijateljska. Na ženama se vidi ona zaokrugljenost koja mnogo govori o tome da su modeli jeli izvanredno bogato i dobro. Deca su bucmasta, pucaju od zdravlja. Sveštenici, đakoni, kaluđeri, braća trapeznici, crkvenjaci i crkveni pojci svi imaju vesela lica i prijatna obličja trbušastog dostojanstva. Njihovi tumači - oni čudesni i skromni klesači slika - ne zavaravaju nas, niti bi mogli sebe da zavaraju. Oni svoje tipove uzimaju iz svakodnevnog života, iz naroda koji se komeša oko njih i u kojem sami žive.

Razvoj tehnologije čini da nauka napreduje na svim poljima i donosi nova, neverovatna otkrića o nekim starim pronalascima. Otkrivena 1996. godine, lobanja žene stara gotovo 7.500 godina, sada nam otkriva nove tajne.

Arheolozi su, naime, te godine u jednoj pećini na Gibraltaru pronašli grob sa ljudskim kostima među kojima i lobanju. I pre detaljne analize znali su da je grob veoma star jer je otkriven u slojevima sedimenata koji sadrže kosti riba, ptica i sisara, kao i kamene predmete. Lobanja, iako oštećena, pridružila se zbirci Gibraltarskog nacionalnog muzeja.

Ruski i holandski naučnici su uz pomoć nove naučne metode otkrili tajnu osnivanja drevne tvrđave Por-Bažin u sibirskoj tajgi.

Reč je o novoj metodi radioaktivnog ugljenika. Uz pomoć te metode otkriveno je da ogromno glineno utvrđenje na ostrvu u jezeru Tere-Kola nije sagrađeno 757. godine po nalogu šefa Ujgurskog kaganata, kako se ranije smatralo, već 20 godina kasnije.

Naučnici su pokušali da utvrde zašto je tvrđava napuštena odmah nakon izgradnje, a sada su uspeli da otkriju razlog.

Ispostavilo se da je Por-Bažin osnovan za vreme vladavine Begju-kagana, koji je prihvatio manihejstvo (učenje Manija, persijskog filosofa i verskog reformatora, koji je nastojao da učenja triju "otaca ispravnosti" - Zaratustre, Bude i Hrista,uključi u jedinstven filozofski sistem.

Međutim, kasnije se dogodio prevrat, vladar je ubijen, a pobednici -sledbenici stare vere napustili su "nepotreban spomenik tuđe religije".

Rezultati istraživanja objavljeni su u naučnom časopisu "PNAS".

Por-Bažin je ime srednjevekovne građevine za koju se veruje da su je podigli Ujguri. Naziv tvrđave je Tuvanskog porekla, i u prevodu znači "kuća od blata". Utvrđenje je jako dobro očuvano budući da mu je bilo nemoguće prići kopnenim put, osim u periodu suša.

Znanstvenici su prvi put pod zemljom, blizu grada Faleriija Novija, od Rima udaljenog pedesetak kilometara, otkrili cjeloviti antički rimski grad koristeći se samo georadarom, pišu AFP i Guardian.

Pritom stručnjaci nisu morali prevrnuti nijedan kamen.

Umjesto toga su znanstvenici s Cambridgea i sa sveučilišta u belgijskom Gentu koristili radar za snimanje ispod površine zemlje, stvorivši sofisticirane trodimenzionalne prikaze nekoć izgubljenog grada te su otkrili nove aspekte rimske arhitekture i urbanog dizajna.

Ovo je prvi put da je korištenjem georadara mapiran cijeli grad, kazao je jedan od autora studije, profesor Martin Millett.

"Dobili smo sliku fantastično visoke rezolucije onoga što se nalazi pod površinom. Radar nam je omogućio da vidimo što se događa na različitim dubinama", rekao je.

Tradicionalna iskapanja otkrila su puno podataka o tomu kako su izgledali rimski gradovi, no pogled iz ptičje perspektive daje dodatnu dimenziju spoznajama o rimskome urbanom planiranju.

Falerii Novi pod zemljom je 13 stoljeća. Površine je otprilike četvrtine četvornog kilometra, a pretpostavlja se da je grad osnovan 241 godine pr.n.e i da je bio nastanjen do otprilike 700. godine.

Georadarom je utvrđeno da je grad imao nekoliko hramova i zgrada javne uprave te kazalište i javnu kupaonicu.

Naše naivne pretpostavke da stalno napredujemo, često demantuju svakodnevni događaji, ali i naučnici koji nas vraćaju u prošlost. Ovoga puta krećemo u legendarnu Vinču, beogradsko prigradsko mesto gde je rođena istoimena kultura po kojoj smo poznati u svetu.

Sagovornik nam je kustos Dragan Janković, arheolog koji sa mnogo ljubavi priča o svojim Vinčancima koji su postojali na ovom prostoru u doba neolita, pre više od sedam hiljada godina. Kada ga pažljivo slušamo, čini se da smo u mnogim svojim navikama znatno lošiji od njih...

KUĆE I KOMFOR

- Ostaci kuća koje iskopavamo na nalazištu pokazuju da su u neolitu ljudi imali vrlo visoku kulturu stanovanja - kaže Janković.

- To potkrepljujemo ostacima kuća koje su imale površinu od 20 do 80 kvadratnih metara, imale su od dve do pet soba, a na zidovima termoizolaciju. Malterisane su smesom od lesnog blata i pleve. To je danas "hit materijal" u gradnji ekskluzivnih kuća. Tako se ispostavlja da su Vinčanci pre toliko mnogo milenijuma koristili materijal kojim se danas grade najskuplje kuće.

Žitelji ovog naselja su na kućnom podu imali drvene grede, između kojih su, opet, nanosili sloj blata i pleve, a završno, iznad njega stavljali su sloj gline koju bi dodatno uglačali. Tako bi dobijali ispolirane patose koje su lako održavali.

- U kućama pravljenim u doba od 5.300. do 4.300. godine pre nove ere nismo nalazili ognjišta, što znači da su oni još u to vreme imali zatvorene peći - dodaje Janković sve neverovatnije podatke. - U svakoj kući smo pronašli po jednu peć, a u nekima čak i u svakoj sobi po jednu, što govori da im nisu služile samo za spremanje hrane, već i za grejanje.

Kuće su pravljene u nizovima, stvarajući svojevrsne ulice, i sve su imale istu orijentaciju, od severoistoka ka jugozapadu. Zanimljivo je da su između njih postojali samo uski prolazi, široki oko 1,5 metara, odnosno da kuće nisu imale okućnice, niti dvorišta.

Ova činjenica, uz druge detalje ukazuje na to da je Vinča u neolitu bila prvo gradsko naselje. Njeni žitelji bavili su se i trgovinom. Ostaju nam pitanja koja Janković niže jedno za drugim: zašto su ljudi u neolitu imali višu kulturu stanovanja nego u neka kasnija vremena, pa čak i u srednjem veku, iako su živeli hiljadama godina ranije?

- To je za mnoge zbunjujuća činjenica. Zašto je došlo do tolikog pada kod kasnijih kultura - pita se naš sagovornik i nudi odgovor.

- Objašnjenje je da tokom celog neolita nije bilo većih sukoba, odnosno ratova, i da je ceo taj period poznat po najdužem trajanju mira u istoriji ljudske civilizacije. To je doba od 6.500 do 4.300 godine pre nove ere. Oko 2.000 godina nije bilo rata!

Arheolozi ovo potkrepljuju činjenicom da su sva naselja iz tog vremena građena na otvorenim prostorima, bez ikakvih ozbiljnijih odbrambenih fortifikacija. Takođe, tokom arheoloških iskopavanja nisu naišli ni na kakve ostatke oružja.

- U srednjem veku, pet hiljada godina kasnije, kada gradi kuću, čovek prvenstveno razmišlja o zaštiti. On je sve podređivao odbrani od eventualnog agresora. A u neolitu, on je prvenstveno razmišljao o komforu.

Govoreći o vinčanskoj kulturi, ne pričamo samo o ovom jedinstvenom naselju, kao i naseljima koja su se prostirala na značajnom delu površine današnje Srbije, već i o jednom sasvim nestvarnom vremenu, koje mnogima nije poznato, a još manje im je jasno.

- Upravo to vreme veliki rimski pesnik Ovidije nazvao je "zlatnim vekom ljudskog roda" - podseća Janković. - Prosto je fantastično da je u Antičko doba postojala svest o tom, njima dalekom vremenu. Vinčanska kultura postojala je milenijumima pre Ovidija, a pisanih tragova koje bi Rimljani mogli da koriste - nije bilo. Ipak, postojala je jasna svest o tome da je nekada postojalo takvo vreme tokom kojeg ljudi nisu vojevali i međusobno se ubijali.

Ogromna platforma, stara oko 3 000 godina, identifikovana je kao najstarija i najveća monumentalna građevina u toj regiji koju su naseljavale Maje, navodi se u dokumentu objavljenom 3. juna u časopisu Nature.

Ovo otkriće ide u prilog novim stavovima naučnika koji tvrde da su neke od najranijih građevina značajno veće od onih koje su sagrađene kasnije tokom klasičnog perioda Maja (250-900 godine nove ere), kada je carstvo bilo na vrhuncu.

Građevina je otkrivena u meksičkoj državi Tabasko, na lokalitetu Aguada Feniks, oko 1300 kilometara istočno od Meksiko Sitija, u regionu poznatom kao Majanska nizija, odakle potiče civilizacija Maja.

Tokom 2017. godine, naučnici su sproveli istraživanje pomoću LiDAR (laserskog radara), koji je otkrio platformu i najmanje devet nasipa koji vode do nje. Ovu novu revolucionarnu tehnologiju inače koriste avioni kako bi videli građevine ispod gustih krošnji drveća, ali u ovom slučaju, tehnologija u poljima Tabaskoa otkrila građevinu koja čeka vekovima, ako ne i milenijumima, da bude primećena.

Ali zbog čega tako veliki spomenik u Aguadi Feniks nije ranije identifikovan?

"To je prilično teško objasniti, ali baš zbog veličine građevine, dok šetate po lokalitetu, vi je ne primećujete", kaže arheolog Takeši Inomata sa Univerziteta u Arizoni, vodeći autor istraživanja. "Visina ove građevine je nešto veća od 9 metara, ali zbog njenih horizontalnih dimenzija, koje su ogromne, ne možete da razumete visinu".

Drevni Izraelci možda su koristili kanabis u sklopu religijskog rituala, tvrde izraelski istraživači koji su pronašli ostatke droge u gotovo tri tisuće godina starom svetištu.

Ostaci su pronađeni na oltaru hrama Tel Arad u pustinji Negev, desetak kilometara od južnog izraelskog grada Arada.

Nalazište je otkriveno prije više od 50 godina, ali nova analiza ranije neidentificiranih organskih materijala na oltaru polučila je iznenađujuće rezultate.

Arheolog Eran Arie, glavni istraživač projekta Izraelskog muzeja i Instituta Volcani, kaže da materijali sadrže tragove kanabisa i životinjskog izmeta, koji je vjerojatno korišten za paljenje kanabisa.

Arie navodi da nema dokaza o lokalnom uzgoju kanabisa 8. stoljeća prije Krista, što znači da ga je vjerojatno neko uvezao "zbog psihoaktivnog učinka".

Ostaci tamjana pronađeni su na drugom oltaru svetišta, kazao je.