Strah od jonizujućeg zračenja nije za potcenjivanje jer je zasnovan na istorijskoj istini, realan je i duboko ukorenjen u svest ljudi. Zar dvostruka nobelovka Marija Sklodovska Kiri nije otkrivši radijum kasnije (1934) umrla od leukemije prouzrokovane jonizujućim zračenjem? Setimo se i tragedija u Hirošimi 1945. i Černobilu 1986. godine.
Primerima iz sadašnje medicinske prakse može se pokazati da su mnogi lekari i pacijenti, češće nego što se misli, nepotrebno izloženi dejstvu jonizujućeg zračenja. Kadgod se rendgenski snimaju glava, grudi i bilo koji drugi delovi tela, ili se prave mamografije i druga skeniranja, zračenje je neizbežno, a prekorače li se dozvoljene doze u ćelijama se stvaraju slobodni radikali koji napadaju i oštećuju DNK. O posledicama oštećenja genoma usled zračenja ne treba mnogo govoriti jer se o tome uči i tokom osnovnog školovanja. Količina jonizujućeg zračenja kome su izloženi pacijenti u fazi dijagnostikovanja, a neki lekari i medicinski personal sve dok ne odu u penziju, nije velika, ali je ipak dovoljna za primenu posebnih i zakonom propisanih mera zaštite.
Statistika je nemilosrdna, a kad se malo bolje pogleda onda se vidi da je pre 35 godina samo osam odsto odraslog stanovništva u nekadašnjoj Jugoslaviji bilo izloženo jonizujućem zračenju tokom dijagnostike, dok ih je 2000. bilo oko 20 odsto. U poslednjih deset godina broj skenerskih pregleda raste po stopi od pet odsto, a samim tim i zračenje. Gornja dozvoljena granica ozračenja lekara i medicinskog personala u tom poslu koji, inače, zaslužuju mnogo više poštovanja nego što ga dobijaju, iznosi za celu godinu 50 mSv. Količina jonizujućeg zračenja u fazi dijagnostikovanja izražava se u milisivertima (mSv) - na primer, jedan rendgenski snimak pluća daje zračenje od 0.02 do 0.1 mSv. Prekoračenje dozvoljene granice zračenja u korelaciji je s porastom opasnosti od karcinoma. Statistika, takođe, pokazuje da od svih dijagnostikovanih karcinoma dva odsto nastaje samo zbog jonizujućeg zračenja! Zbog toga je u EU u toku kampanja za što veće korišćenje ultrazvuka i magnetske tehnologije umesto radioizotopa i rendgenskih zraka.
Deca i odrasli su proteklih godina olako i nekritički upućivani na skenerske (ST) preglede glave neposredno posle povreda koje su bile daleko od teških. I danas je slična situacija, iako i mladi i stariji lekari anticipiraju genomsku predispoziciju za oštećenje DNK jonizujućim zračenjem. Na primer, tokom CT pregleda lobanje i mozga odrasle osobe glava je ozračena sa 2 mSv, što je ekvivalentno količini jonizujućeg zračenja emitovanog za 100 rendgenskih snimaka pluća. Prikazivanje krvnih sudova u mozgu, tzv imidžing, zrači 5 mSv što je isto koliko i zračenje tokom 250 rendgenskih snimaka pluća. Postupak postavljanja stenta u koronarne arterije srca praćen je zračenjem od 15 mSv - kao za 750 radiografija pluća!
Ima studija iz kojih se vidi da je od 20 do 40 odsto CT pregleda nepotrebno i medicinski neopravdano, ali se ipak izvode pod pritiskom pacijenata i njihovih porodica. U domaćoj medicinskoj dokumentaciji, pre svega u istorijama bolesti odraslih i dece, ne postoje podaci o dozama zračenja kojima su bili izloženi tokom dijagnostikovanja i lečenja. Ista situacija je i u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, a o privatnim dijagnostičkim centrima da i ne govorim. U većini zemalja EU svako dete i svaka odrasla osoba imaju knjižice iz kojih se vidi kad, koliko puta i koje su doze jonizujućeg zračenja primili od najranijeg detinjstva pa nadalje.
To je ozbiljna i prava tema za profesore Medicinskog fakulteta u Beogradu, iako se ishod njihovog spora oko porasta maligniteta u Srbiji zbog zračenja osiromašenog uranijuma čeka sa velikim nestrpljenjem. Kako količina tog zračenja nije nepoznanica, po svoj prilici će doprineti brzom kraju nesporazuma. Dixi et salvavi animam meam (Rekoh i spasih svoju dušu).
Profesor univerziteta
Komentar: